پوشش گیاهی یکی از شاخص هایی است که به شدت تحت تاثیر بیابان زایی قرار می گیرد. بهره برداری از پوشش گیاهی یکی از شاخص هایی است که اثرات عمده ای بر تغییر پوشش گیاهی و بیابانی شدن اراضی دارد. عامل چرای دام از لحاظ تعداد دام موجود نسبت به ظرفیت دامی، زمان و طول دوره چرا و نوع دام استفاده کننده را باید در همه مکان ها در نظر گرفت. در ضمن برنامه های اقدام هایی باید با استراتژی های ملی و منطقه ای تلفیق شود تا اطمینان و تضمین الزم در مورد اولویت کارها، جلوگیری از دوباره کاری و مصرف اعتبارات در جای خود حاص
بیابان و بیابان زایی یکی از مسائلی است که بشر
امروزه با آن روبرو است. این پدیده سبب کاهش زمین های قابل کشت و در نتیجه تقلیل
منابع و محصولات کشاورزی می گردد. در کشورهای در حال توسعه به سبب فقر اقتصادی و تراکم
جمعیت و یا پایین بودن سطح زندگی استفاده از محیط اطراف برای بر طرف نمودن نیازهای
روزمره زندگی محسوس تر است. زنان روستایی و عشایری از جمله گروه هایی هستند که
بنابر نوع فعالیت هایشان در تماس مستقیم با محیط زیست بوده و تاثیر بسیار زیادی در
حفظ و یا تخریب آن دارند. کارهایی نظیر جمع آوری هیزم، آوردن آب، چرای دام ها و
نیز شرکت در مراحل مختلف کشاورزی از جمله فعالیت های زنان روستایی است. از اثرات
زیان بار این معضل نابودی مراتع و زمین های کشاورزی است که سبب کاهش محصوالت
کشاورزی شده و از موانع توسعه اقتصادی محسوب می شود. نابودی محیط زیست و به خطر
افتادن زندگی در کره زمین نتیجه مستقیم بهره برداری بی رویه از منابع طبیعی و کم
توجهی انسان به این موهبت الهی است. روند تخریب محیط زیست که امروزه تشدید یافته
زندگی نسل های آینده را در همه ابعاد با مخاطراتی جدی روبرو خواهد نمود
.
![]()
![]()
علل بیابان زایی:
بیابان زایی مختص مناطق خشک یا نیمه
خشک نیست. مشخصه بارز این پدیده کاهش عوامل بیولوژیکی مناطق است که سبب تخریب
مناطق طبیعی و مراتع و تبدیل آنها به بیابان لم یزرع می شود. انسان در این امر نقش
بسزایی دارد. مانند چرای بیش از حد دامها، آبیاری نادرست و شور کردن خاکها، تبدیل
اراضی مرتعی به کشتزارها، رعایت نکردن اصول شخم زنی صحیح، نفوذ به حریم منابع
طبیعی و
...
تخریب زمین های
حاصلخیز و مراتع در نتیجه بیابان زایی زندگی بشر را تهدید می نماید.
پایین بودن دانش فنی و مهارتی کشاورزان
فقدان ساز و کارهای هدایت برنامه جامع
کشت سالانه کشور
کوچک بودن و پراکندگی اراضی کشاورزی
عدم حضور مؤثر وکار آمد بخش خصوصی در
ارائه خدمات ونهاده های تولید
عدم کفایت فعالیت های تحقیقاتی آموزش و
ترویجی
ناکافی بودن عملیات زیر بنایی در اراضی
زراعی
کمبود منابع آب و پایین بودن راندمان
آبیاری
عدم دسترسی مساوی کشاورزان به نهاده های
دولتی
عدم وجود نظام بهره برداری مناسب از
منابع طبیعی و تخریب و تغییر کاربری اراضی کشور
عدم تعادل تعداد دام و ظرفیت مراتع
ناکافی بودن امکانات حفاظتی
تخریب کیفی و کمی منابع آب و خاک به
ویژه تخریب سفره های آب زیرزمینی و فرسایش خاک
ضعف ارتباط و عدم کفایت فعالیت های
تحقیقاتی، آموزشی، ترویجی و اجرایی
محدودیت میزان و پراکنش نزولات آسمانی
و کوتاه بودن طول دوره برگشت خشکسالی و استمرار آن
استفاده نامناسب و ناکافی فن آوری ها و
تکنولوژی های نوین در بهره برداری از اراضی کشاورزی و منابع طبیعی ناکافی بودن
سیاست های حمایتی و صادراتی محصوالت کشاورزی
ناکافی بودن سیاست های حمایت مالی و
بیمه محصوالت کشاورزی و منابع طبیعی
فقدان تعادل در توسعه مناطق شهری،
روستایی و عشایری
بالا بودن سطح فقر نسبی جوامع روستایی
و ناتوانی ساختار روستایی در استفاده از فرصت های رشد و توسعه اقتصادی و اجتماعی
ضعف نظام مدیریت توسعه روستایی
![]()
![]()
اقدامات انجام یافته در راستای مقابله
با بیابان زایی:
تصویب لایحه الحاق جمهوری اسالمی ایران
به کنوانسیون بیابان زدایی در مجلس شورای اسلامی
تشکیل کمیته ملی بیابان زدایی با هدف
تدوین سیاست ها و استراتژی های کلان و هماهنگی بین بخشی در سطح عالی به ریاست وزیر
جهاد کشاورزی و با حکم رئیس جمهور
تعیین سازمان جنگل ها، مراتع و
آبخیزداری کشور به عنوان نهاد هماهنگ کننده ملی، تشکیل کمیته اجرایی با هدف تدوین
برنامه اقدام ملی مقابله با بیابان زایی
تعیین مرجع ملی بیابان زدایی و معرفی
به دبیرخانه کنوانسیون
تقویت نهاده های مدنی و شبکه سازمان های
غیر دولتی برنامه اقدام ملی مقابله با یبابان زایی
اصلاح ساختار کلان مدیریت کشاورزی و
منابع طبیعی کشور از طریق یکپارچه سازی تشکیلات
تشکیل شورای عالی محیط زیست
تشکیل سه مرکز علمی و تحقیقاتی (مرکز
بین المللی بهزیستی با کویر و پژوهشکده های بیابان زدایی تهران و یزد
توسعه فزاینده مراکز آموزشی، تحقیقاتی،
کشاورزی و منابع طبیعی با تاکید بر مدیریت مناطق خشک و نیمه خشک
لحاظ نمودن اصول و اهداف برنامه در
چارچوب استراتژی های توسعه پایدار در بخش کشاورزی
لحاظ نمودن اصول و اهداف برنامه در
برنامه های توسعه اقتصادی و اجتماعی سوم و چهارم کشور
تعیین و تصویب سیاست های کلان مقابله
با بیابان زایی در کمیته ملی بیابان زدایی کشور
تهیه 9 میلیون هکتار طرح اجرایی بیابان
زدایی در کشور
تعیین شاخص ها و معیارهای بیابان زایی
در ایران
مطالعه حدود 65 میلیون هکتار از
حوزههای آبخیز کشور
تثبیت 1/2 میلیون هکتار از اراضی ماسه ای
فعال با ایجاد جنگل های دست کاشت از طریق اجرای عملیات بیولوژیکی، فیزیکوشیمیایی
استحصال و تغذیه سفره های آب زیر زمینی
به میزان 4/1 میلیارد مترمکعب در سال
کنترل بیش از 23 میلیون تن رسوب در
حوزه های آبخیز
حضور فعال نمایندگان کشور در جلسات
اصلی و کمیته های وابسته به کنوانسیون مقابله با بیابان زایی
عضویت نماینده ایران در گروه کارشناسی
کمیته علوم و تکنولوژی
همکاری های دو جانبه نظیر آموزش
کارشناسان افغانی در ایران در زمینه مدیریت مناطق بیابانی و تهیه طرح اجرایی بیابان
زدایی در منطقه زرنج افغانستان
تنظیم و ارسال گزارش های سالیانه کشوری
به دبیرخانه کنوانسیون
تهیه و اجرای طرح مدیریت پایدار منابع
آب و خاک حبله رود با همکاری
UNDP
![]()
![]()