مدیریت آبیاری فضای سبز در شرایط خشکسالی

افزایش راندمان و عملکرد بهینه با استفاده از شبکه های آبرسانی و آبیاری مناسب:

استفاده از سامانه ­های آبرسانی و آبیاری فضای سبز می­ تواند باعث از بین رفتن تبعات منفی استفاده از سیستم ­های سنتی شود. از آن جمله با ایجاد این سیستم­ ها استفاده از تانکر جهت آبرسانی حذف شده و مشکلات ناشی از آن نیز مانند تصادفات و اِشغال معابر توسط تانکرها از بین می­ رود. همچنین این سیستم سبب توزیع متعادل آب در فضای سبز می ­شود و در صورت ایجاد مشکل در یک یا چند منبع آبی، امکان جبران از منابع دیگر برای فضای سبز میسر خواهد شد. این مسئله همچنین باعث افزایش راندمان و کاهش هدررفت آب در انتقال آن نیز می گردد. از مهمترین اقدامات جهت کاهش مصرف آب، افزایش راندمان آبیاری است. این افزایش نیز مستلزم استفاده از روش ­های نوین آبیاری است که با عنوان روش ­های آبیاری تحت فشار شناخته می ­شوند. یکی از ملزومات استفاده مطلوب از این روش ­های آبیاری، تأمین فشار مناسب و یکنواخت، متناسب با شرایط توپوگرافی شهر است، لذا این موضوع نیز تأکیدی بر لزوم ایجاد سامانه ­ای مستقل جهت آبیاری فضای سبز شهری است.

چهار فاکتور اصلی جهت آبیاری با راندمان بالا در چمن و فضای سبز عبارتند از:

1- مقدار آب کاربردی متناسب با خاک و گیاه باشد.

2- زمان کاربرد آب با نوع گیاه و شرایط آب و هوایی منطبق باشد.

3- آب کاربردی به صورت یکنواخت در سطح مورد نظر توزیع گردد.

4- آب کاربردی جهت تجدید ذخیره ناحیه ریشه استفاده شود.

علاوه بر موارد بیان شده، اصلاح و انتخاب گونه ­های گیاهی مناسب و منطبق با شرایط آب و هوایی و نیازهای زیباسازی شهری با درنظر داشتن حداقل نیاز آبی برای فضای سبز را می ­توان نام برد. 

تأمین منابع آبی پایدار، ضرورت حفظ و توسعه فضای سبز:

محدودیت منابع آبی یکی از مشکلات توسعه فضای سبز محسوب می­ شود. حدود دو سوم از شهرهای کشور در مناطق خشک و نیمه خشک قرار دارند و منابع آب در آنها به طور فزاینده ­ای در حال کمیاب شدن است. یکی از منطقی ­ترین روش ­ها برای مبارزه با کم ­آبی بخصوص در مورد مصرف رو به افزایش آب در شهرهای کشور، جداسازی آب شرب از دیگر آب ­های مصرفی مانند آبی که برای آبیاری فضای سبز، شستشوی معابر، مصارف بهداشتی یا مصارف صنعتی و دیگر مصارف غیرشرب در شهرها مورد استفاده قرار می ­گیرند، می ­باشد. در حال حاضر بخش عمده­ ای از مقدار آب شرب مصرفی شهرهای کشور صرف مصارف غیر­شرب از جمله موارد فوق می ­گردند. این مسئله مصرف آب و هزینه تهیه آن را در شهرهای کشور به شدت افزایش داده است. این در صورتی است که برای مصارف غیرشرب لزومی برای چنین سرمایه گذاری گزافی نیست. این مهم، برنامه ­ریزان را بر آن داشته است که در فکر فراهم نمودن منابع جدید برای مصارف گوناگون باشند. در این خصوص مصارف آبی برای فضای سبز نیز مشمول این مهم قرار گرفته است، منابعی که هم اقتصادی و هم در توسعه فضای سبز مؤثر باشد که موضوع مذکور می­ بایست با انجام مطالعه و بررسی منابع مختلف از جمله نزولات جوی، منابع زیرزمینی، رودخانه­ ها (دائمی و فصلی)، آب­های سطحی و پساب تصفیه­ خانه فاضلاب ­ها به صورت دقیق صورت گیرد تا زمینه تأمین منابع آبی مناسب را جهت حفظ و توسعه فضای سبز فراهم آورد. یکی از منابع پایداری که می ­تواند برای آبیاری فضای سبز مورد استفاده قرار گیرد استفاده از پساب حاصل از تصفیه فاضلاب در شهرهایی که دارای سیستم جمع­ آوری فاضلاب هستند می­ باشد. چنانچه تصفیه آب مذکور در حد قابل قبولی انجام شود می ­تواند به عنوان یک منبع تأمین آب دائمی در آبیاری فضای سبز مورد استفاده قرار گیرد. از آنجایی که برداشت از این منبع علاوه بر کاهش هزینه­ های استخراج آب، می­ تواند به بهبود سفره­ های زیرزمینی نیز کمک شایانی بکند، لذا ضروری است برنامه ­ریزی لازم جهت مصرف پساب ­های تصفیه شده شهرها در بخش فضای سبز توسط مدیران شهری اعمال گردد تا با توجه به مسایل زیست محیطی، به صورت پایدار بتوان همانند کشورهای دیگر از این منبع ارزشمند استفاده به عمل آورد. همچنین با بهره گیری از سیستم­ های آبیاری موضعی (به طور مثال آبیاری قطره­ای) و اعمال کنترل ­های لازم می­ توان از لحاظ زیست محیطی به گونه ­ای برنامه ­ریزی کرد که اثرات زیست محیطی آن نیز به حداقل برسد.

کاربرد پساب شهری تصفیه شده در فضای سبز:

رشد روزافزون جمعیت و توسعه سریع صنایع و فناوری، از عواملی هستند که افزایش مصرف آب و تولید فاضلاب در جوامع را باعث شده ­اند، با توجه به اینکه منابع آب در دسترس محدود می ­باشند، لذا با استفاده مجدد از فاضلاب تصفیه شده می­ توان ضمن حفاظت از منابع آب، بخشی از کمبود آب را نیز برطرف نمود. فاضلاب تصفيه شده به عنوان يك منبع آب در دسترس تلقي مي­ شود كه خشكسالي نيز بر آن اثر ندارد و منبع مطمئني به حساب مي ­آيد، بنابراين به دليل رشد بي­رويه جمعيت و كاهش منابع آب، بازيابي و استفاده مجدد از فاضلاب در كشورهاي خشك و نيمه خشك در حال افزايش است. استفاده مجدد از فاضلاب تصفيه شده در كشاورزي داراي مزايای متعددي است، از جمله مي ­توان به استفاده مؤثر از مواد مغذي موجود در فاضلاب و همچنين دسترسي به يك منبع قابل اطمينان و دائمي اشاره نمود. بعضي نتايج نشان مي ­دهد كه فاضلاب شهری از نظر عناصر غذايي از ميزان بيشتري نسبت به آب چاه برخوردار است و پيشنهاد شده است كه كوشش ­هايي براي دفع مناسب، بي­خطر و اقتصادي فاضلاب شهري در جهت آبياري درختان در فضاهاي سبز شهري و جنگل­ كاري­ ها انجام شود.