راهکار های طبیعی و بهینه گرمایش گلخانه در زمستان

یکی از اهداف اصلی ایجاد گلخانه ها ایجاد فضایی مطبوع و مناسب در تمام فصول سال برای پرورش و رشد گیاهان است. این یعنی آن که شرایط گلخانه را چه در سرمای زمستان و چه در گرمای تابستان، بتوان مانند فصل بهار حفظ کرد. در فصل گرما این کار با استفاده از خنک کننده ،تهویه مناسب، جلوگیری از ورود بیش از حد نور خورشید و ایجاد سایه بان انجام می شود. در فصل زمستان ولی کار دشوار تر است چرا روش های طبیعی برای گرم کردن گلخانه کمتر است. در فصل زمستان نور کافی وجود ندارد و سرما از تمام محیط و حتی از کف، به داخل گلخانه نفوذ می کند.

به همین دلیل تمام انواع گلخانه ها، حتی آن هایی که در داخل خانه ساخته شده یا متصل به دیوار های خانه هستند، نیاز به یک روش گرمایشی دارند. هر چه گلخانه از نظر دریافت نور شرایط بهتری داشته باشد، راه کار های طبیعی حفظ و ذخیره انرژی گرمایی هم بیشتر خواهد بود. البته در مناطق شرجی و استوایی، خشک نگه داشتن فضای گلخانه بیشتر مشکلات را حل می کند. ولی حتی گلخانه ها در این مناطق هم نیاز به گرمایش دارند تا بتوانند بر میزان رشد و سلامت و به خصوص جوانه زنی گیاهان در فصل بهار کنترل کامل داشته باشند.

برای ایجاد محیط مناسب جهت جوانه زنی بذر ها می توان از بستر گرمایی جوانه زنی استفاده کرد که با گرم کردن محیط کشت از زیر آن را گرم نگه می دارد. یکی از راه کار های مناسب دیگر که بدون مصرف هیچ گونه سوخت و مصرف انرژی به گرم نگه داشتن محیط گلخانه کمک می کند، ساخت محلی در وسط گلخانه برای ایجاد کمپوست است. مثلاً می توان یک گودال کوچک در مرکز گلخانه ایجاد کرد تا از گرما متعادل ایجاد شده توسط آن بهره گرفت. امتیاز این روش آن است که همیشه خاک مناسب برای کاشت در دسترس خواهید داشت.

در صورتی که گرمایش در زمستان در ابتدای طراحی گلخانه در نظر گرفته شده باشد، احتمالاً می توان بر روی تابش نور خورشید و گرمایش آن، دست کم در طول روز و ساعتی پس از غروب خورشید، حساب کرد. نور خورشید آنقدر در گرمایش مؤثر است که گرمای ایجاد شده در گلخانه حتی در روزهای ابری هم محسوس است. اگر کف گلخانه از جنس سنگ و سیمان باشد، خود می تواند به عنوان یک منبع اصلی دریافت و ذخیره انرژی گرمایی در طول شب محیط را گرم کند. در گلخانه های بزرگ تر می توان سطوح یا اجسام سیاه رنگ در بخش های مختلف گلخانه قرار داد که دریافت و جذب گرمای خورشید به حداکثر برسد. به طور مثال می توان بشکه های سیاه رنگ پر از آب را در مقابل نور خورشید قرار داد تا گرمای آفتاب در طول روز آب را گرم کرده و آب گرم شده در طول شب به آرامی گرمای خود را به محیط پس دهد.

احتمالاً ساده ترین و به صرفه ترین راه برای گرم کردن گلخانه استفاده از هیتر های الکتریکی باشد. البته در کشور ما که هزینه سوخت بسیار پایین است، استفاده از این روش آن چنان که باید محبوبیت پیدا نکرده است. مهم ترین مسائلی که در استفاده از هیتر ها باید به آن دقت کرد اول محل قرار دادن آن است که باید حتماً دور از هر ماده قابل اشتعال باشد و دوم پیدا کردن راهکاری برای ایجاد گردش هوا در محیط است. در صورتی که از هیتر هایی با توان بالا استفاده شود ولی گردش هوای مناسب ایجاد نگردد، یک منطقه بیش از حد گرم شده و بخشی دیگر از گلخانه سرد می شود که در هر دو حالت نتیجه از بین رفتن گیاهان خواهد بود. به همین دلیل هیتر های مجهز تر خود دارای یک پروانه داخلی هستند که قدرت پرتاب باد بالایی داشته و هوای گرم شده را به محیط باز می گرداند و یک گردش هوا ایجاد می کند.

برخی گلخانه ها نیز از روش های سنتی تر مثل بخاری های چوب سوز استفاده می کنند که چندان زیست سازگار نیست ولی در مناطق جنگلی و معتدل که چوب به راحتی یافت می شود، می تواند یک گزینه ساده و بی درد سر باشد. طبیعتاً این نوع بخاری ها حرارت بسیار زیادی تولید می کنند و در نتیجه نمی‌توان از پوشش پلاستیکی برای گلخانه استفاده کرد.

به عنوان یک روش حفظ و ذخیره انرژی تابشی می توان همچنین از حباب های شیشه ای یا پلاستیکی شفاف استفاده کرد. این حباب ها که بر روی تک تک گیاهان قرار می گیرد گرما را به صورت محلی حفظ می کند.