درخت گز آتِل

"درخت گز آتِل" یکی از درختان جنس و خانواده گز می باشد. این گیاه تا حدود 18 متر ارتفاع می تواند رشد کند. این درخت همیشه سبز بوده و بومی شمال، شرق و مرکز آفریقا است. اگرچه در خاورمیانه و بخش هایی از غرب و جنوب آسیا نیز رشد می کند.

برگ های این گیاه دارای آرایش متناوب و سوزنی شکل به طول یک تا دو میلیمتر بوده که در امتداد شاخه ها قرار دارند. از این برگ هاف نمک و املاح تراوش می شود که این املاح به صورت کریستاله درآمده و در سطح خارجی برگ ها نمایان می شوند. رنگ برگ ها به رنگ سبز مایل به آبی یا سبز مایل به خاکستری کمرنگ دیده می شود.

گل ها به تعدا زیاد، کوچک، به رنگ صورتی کمرنگ یا مایل به سفید و به صورت خوشه ای در خوشه های طویل به طول سه تا شش سانتیمتر و در انتهای شاخه ها ضاهر می شوند. گل های نر و ماده به صورت جدا از هم و روی یک گیاه قرار دارند. این گل ها دارای پنج کاسبرگ و پنج گلبرگ بوده که حدود دو میلیمتر طول دارند. گل های نر همچنین دارای پنج پرچم نیز می باشند. گل ها معمولاً در طول تابستان ظاهر می شوند.

میوه های این درختان، کوچک، زنگوله ای شکل، کپسولی، به طول دو تا سه میلیمتر و حاوی تعدادی بذر بسیار کوچک می باشد. هز بذر دارای یک دسته از کرک های ریز می باشد. اکثر بذرهای حاصل از این گیاه عقیم می باشند.

این گونه ها اغلب چند شاخه ای هستند و در نتیجه تاجی گسترده و پراکنده را ایجاد می کنند. پوست قدیمی روی تنه ی اصلی به رنگ خاکستری تیره یا خاکستری مایل به قهوه ای، زبر و دارای فلس هایی به صورت طولی می باشد. ولی ساقه های جوان، صاف، متصل و بدون شکاف و فلس و به رنگ سبز مایل به آبی یا سبز مایل به خاکستری هستند. شاخه های بالغ به رنگ قهوه ای بوده که به مرور زمان به خاکستری تغییر رنگ می دهند.

در گل های حاصل از این گیاه ترکیبات شیمیایی گالوتانن (Gallotannins) نظیر 2 و 6 دی گالول گلوکز و 3 و 6 دی گالول گلوکز یافت می شوند.

گـز آتل درختی کهن سال است. این درخت به علت رسیدن ریشه اش به آب سطحی زمین عمر طولانی دارد. در بعضی مناطق گرمسیری بیش از هزار سال عمر می کند.

این گیاه از درختچه های مناطق بیابانی و شور می باشد. و اغلب در بستر آبراهه ها و رودخانه های شور و قلیایی نواحی خشک رویش دارد.

گیاهی مقاوم به خشکی و سازگار با شرایط سخت بیابان است.

اراضی شوری که خاک مرطوب داشته و یا تحت تأثیر جریانات فصلی رودخانه ها و آبراهه ها قرار دارند، از جمله رویشگاه های این درختچه محسوب می شود. این گیاه در انواع خاک ها با بافت شنی – رسی، سنگریزه دار و دشت های سیلابی با خاک های رسوبی عمیق یا نیمه عمیق دیده می شود. دامنه ارتفاع رویشگاه بین ٨٠٠ تا ١٢٠٠ متر از سطح دریا است. 

مناسب ترین مکان برای رشد و ازدیاد آن منطقه های گرم و خشک بیابانی و خاک های شور و لومی است.

این گیاه در برابر تغییر دمای هوا نیز مقاومت زیادی دارد.

يكی از خصوصيات ارزنده اين درخت اين است كه تمامی قسمت های آن به نوعی قابل استفاده است. برگ، ميوه، گل و كل ريشه و پوست اين درخت قابل استفاده می باشد.

این گیاه سرشار از ويتامين A و ويتامين C است. سرشار از كلسيمی است كه به راحتي براي بدن قابل جذب است. سرشار از پروتئين و شيرافزا برای مادران شيرده است. به كنترل قند خون و بيماری ديابت كمك می كند. سرشار از پتاسيم و روی بوده و محافظ و تقويت كننده كبد، كيسه صفرا، كليه ها است. انرژی زا است و به هضم غذا کمک می کند. محافظ و تقويت كننده چشم ها نیز می باشد.

موریانه از پوست شاخه های خشک شده گز تغذیه می کند ولی به تنه اصلی آن آسیب نمی رساند. 

پروانه برگ خوار، سرخرطومی گز، پسیل گز، پروانه تار عنکبوتی، شپشک گز و سوسک های چوب خوار نیز از آفت های گیاه گز محسوب می شوند. همچنین تعدادی از قارچ ها نیز وجود دارند که باعث پوسیدن ریشه این گیاه می شوند.