Rubus spp. blackberry که به فارسی تمشک نامیده میشود، گیاهی از خانواده Rusaceae، بومی آمریکا می باشد. نیاز های این گیاه عبارتند از نور: متوسط رطوبت: مرطوب دمای محیط: نواحی معتدل تا گرمسیری خاک: خاک هایی با بافت لومی شنی و پی اچ 6 تا 6.7
خصوصیات - معرفی
تمشک از خانواده Rosaceae و جنس Rubus است که تقریباً 400 گونه دارد. بسیاری از این گونه ها شامل درختچه هایی بوده که باردهی دوساله دارند.
برگ های تمشک مرکب شانه ای بوده و هر برگ از 3 تا 5 برگچه بیضی شکل با حاشیه های مضرس تشکیل شده است و به طور متناوب بر روی گره های شاخه قرار می گیرند. رگبرگ های ارقام قرمز حاوی خار و ارقام سیاه بدون خار می باشد. بوته های تمشک شاخه های خاردار دارند که این خارها زائده های اپیدرمی بوده و در اصل کرک های چوبی شده هستند. این شاخه ها با قلاب کردن خارها می توانند از قیم های اطراف خود به طرف بالا رشد کنند.
تمشک ریشه های متراکمی ایجاد می نماید که شامل ریشه عمیق با رشد طولی زیاد و ریشه های افشان است که رشد کمتری داشته و در نزدیکی سطح خاک پراکنده شده اند. 70 درصد ریشه ها در عمق 25 سانتیمتری خاک و 20 درصد آنها در عمق 50 سانتیمتری خاک قرار دارند. ریشه ها بلافاصله قبل از شروع رشد شاخه ها در اوایل بهار فعال شده و تا اواخر پاییز به رشد خود ادامه می دهند . بیشترین سرعت رشد شاخه ها در اواسط تابستان در صورت وجود آب کافی انجام می شود. در طی زمستان جوانه های رویشی موجود بر روی ریشه ها همانند جوانه های شاخه دوره رکود را پشت سر گذاشته و در اوایل بهار فعال می شوند.
گل در تمشک حاوی 5 گلبرگ سفید یا صورتی، 5 کاسبرگ، تعداد زیادی پرچم و مادگی با برچه های متعدد (70 تا 100 عدد) بوده و بر روی یک نهنج محدب قرار دارند. کاسبرگ ها در تمشک بادوام بوده و تا رسیدن میوه در اطراف آن باقی می مانند. در برخی موارد نیز گل ها به صورت منفرد بر روی شاخه ظاهر می گردند. زمان گل انگیزی گل ها نیز شهریور تا آذرماه بوده و جوانه های بارور به صورت جانبی روی شاخه های یکساله تشکیل می گردند. زمان شکوفایی گل ها در فواصل بین خرداد تا تیرماه است.
میوه تمشک از نوع مجتمع (Aggregate) بوده و هر برچه بعد از گرده افشانی و لقاح، میوه های کوچکی به نام شفتک (Druplet) ایجاد می کند که همگی بر روی یک نهنج محدب قرار دارند. به عبارتی دیگر می توان گفت میوه نوعی شفت مرکب است. میوه های تمشک قرمز مخروطی شکل بوده و دانه های کمتری تولید می کند و در برخی از ارقام آن روی شفتک ها کرک های ترشحی وجود دارد. اما میوه های تمشک سیاه گرد و کوچک هستند و روی شاخه های جانبی و سفت تشکیل می شوند.
![blackberry]()
![blackberry]()
شرایط نگهداری تمشک
نور مورد نياز
متوسط
آبياري و رطوبت
مرطوب
دماي مورد نياز
نواحی معتدل تا گرمسیری
خاک مورد نياز
خاک هایی با بافت لومی شنی و پی اچ 6 تا 6.7
|
گل انگیزی در تمشک قرمز تحت تأثیر دما و طول روز قرار دارد. بوته هایی که تحت دمای کمتر از 16 درجه سانتیگراد قرار می گیرند در روزهای بلند یا کوتاه گلدهی انجام نمی دهند. در دمای 13 درجه سانتیگراد و طول روز کوتاه گل تشکیل شده و توسعه می یابد. اما در این دما و شرایط روز بلند، گل تشکیل نمی شود. در دمای 10 درجه سانتیگراد گل ها در شرایط طول روز کوتاه و یا روز بلند تشکیل می شوند.
شاخه های جوان تشکیل شده از پاجوش های ریشه در اواخر تابستان، بدون توجه به دما و طول روز تا سال آتی در حالت رویشی باقی می مانند. در دمای 21 درجه سانتیگراد و شرایط روز کوتاه یا بلند، شاخه ها به رشد رویشی خود ادامه می دهند. برخی از ارقام تمشک که میوه های آنها در پاییز می رسد، نسبت به طول روز بی تفاوت هستند. در این حالت میوه روی شاخه یکساله بارور تشکیل می شود.
تمشک قرمز به هوای نسبتاً خنک و مرطوب تابستان و زمستان ملایم نیاز دارد. تمشک های قرمز مقاوم به سرما هستند. اما مقاومت تمشک های سیاه به سرما کمتر بوده و سرمای شدید زمستان در برخی مناطق کشت این گیاه را محدود می کند. تمشک سیاه، شرایطی مانند خشکی و درجه حرارت بالا را بیشتر تحمل می کند.
همزمان با کوتاه شدن روز و کاهش دما، بوته های تمشک وارد دوره استراحت می شوند. در این دوره وجود دمای بالا و یا افزایش طول روز سبب ضعف جوانه ها می گردد. دوره استراحت در تمشک طولانی بوده و معمولاً در بهمن ماه به اتمام می رسد. جوانه های تمشک برای اتمام دوره استراحت خود 1000 تا 1600 ساعت دمای زیر 7 درجه سانتیگراد نیاز دارند. در طی دوره استارحت، شاخه های تمشک به سرما مقاوم می شوند. ارقام مقاوم به سرما، دوره استراحت خود را زودتر شروع کرده و نسبت به ارقام حساس به سرما، استراحت خود را دیرتر به اتمام می رسانند. وجود یک دوره گرمای کوتاه مدت در طی زمستان سبب شکسته شدن دوره استراحت جوانه ها و کاهش مقاومت بوته های تمشک به سرما می شود. قسمت های بالای شاخه ها به افزایش دما در زمستان سریع تر از قسمت های پایین شاخه عکس العمل نشان می دهند و بیشتر در معرض آسیب سرما هستند. ارقام مقاوم به سرما در تمشک قادرند تا منفی 30 درجه سانتیگراد را تحمل کنند.
ریشه تمشک به خاک های غرقاب و زهکشی نشده حساس بوده و از بین می رود. خاک هایی با بافت لومی شنی و پی اچ 6 تا 6.7 برای پرورش تمشک مناسب هستند.
هر دو نوع تمشک برای کشت تجاری به وجود بادشکن نیاز دارند. در صورت وجود بادهای خشک و داغ، دوره رسیدن میوه و محصول کاهش می یابد و شاخه های جانبی میوه دهنده نیز در معرض شکستن قرار می گیرند.
![Rubus spp.]()
![Rubus spp.]()
نحوه تکثیر تمشک
تمشک قرمز پاجوش های زیادی از جوانه های نابجای موجود روی ریشه تولید می کند. برای تکثیر آن می توان در طی دوره استراحت این پاجوش ها را جدا نموده و جهت تکثیر استفاده کرد. در ضمن می توان از قلمه ریشه نیز جهت تکثیر تمشک قرمز استفاده کرد. تمشک سیاه را می توان با روش خوابانیدن انتهایی شاخه ها تکثیر نمود. برای این منظور نوک شاخه های یکساله را در اواخر تابستان در چاله های ایجاد شده در اطراف پایه مادری قرار داده و روی آن را با خاک می پوشانند. در سال بعد از نوک شاخه های موجود در زیر خاک، شاخه های جدید حاصل شده و در قسمتی از شاخه که با خاک در تماس است، ریشه بوجود می آید. این گیاهان را می توان از پایه مادری جدا کرده و برای تکثیر بکار برد. در ضمن می توان از شاخه های گیاه تمشک، قلمه خشبی نیز تهیه نمود و پس از ریشه دار شدن آن را به محل اصلی کشت منتقل کرد. از بذر برای تکثیر تمشک استفاده نمی شود زیرا گیاهان حاصله تفرق صفات زیادی دارند. بذر در برنامه های اصلاحی کاربرد دارد. برای جوانه زنی بذر، چینه سرمایی (90 روز در دمای 5 درجه سانتیگراد) نیاز است.