ریزوم (Rhizome) چیست؟

ریزوم در فرهنگ پزشکی دورلند   با عنوان "زمین ساقه" معنی شده است و در واقع ساقه زیرزمینی بعضی از گیاهان می باشد .

در درخت شناسی و گیاه شناسی ، ریزوم (ازلغت  یونان باستان : rhízōma " توده ریشه" آمده است) ساقه افقی زیرزمینی ، که اغلب دارای ریشه های خارجی  و ساقه های خزنده میباشد .

اگر ریزوم را به قطعات کوچک قسمت کنیم، هر قطعه قادر به تولید یک گیاه جدید است

این روند شناخته شده به عنوان تولید مثل رویشی و توسط کشاورزان و باغبان ها مورد استفاده قرار می گیرد و برای تکثیر گیاهان خاصی است . نمونه هایی از گیاهان ریزوم دار عبارتند از هاپ ها ، مارچوبه ، زنجبیل ، زنبق ها ، گل اختر ،ارکیده ها و ...

همچنین صنوبر نیز درختی  ریزوم دار است که با همین روش میتواند تکثیر شود .

ریزوم ها دو نوعند : عمودی و افقی . ریزوم های عمودی ، نمو عمودی دارند ، غالباً به صورت محورهای کوتاه عمودی هستند ، نظیر ریزوم بارهنگ ، شوکران و علف گربه و یا سنبل الطیب نمو طولی در ریزوم های عمودی به وسیله ی بخش رأسی محور انجام می گیرد و به تدریج که به رأس ریزوم افزوده می گردد ، قسمت های پایینی ریزوم که قدیمی است پلاسیده شده و از بین می رود . باید یادآور شد این نوع افزایش طول در بخش رأس ریزوم ، سبب آن نمی گردد تا به تدریج ریزوم عمودی از عمق خاک بیرون آمده و از آن خارج گردد ، زیرا هم زمان با نمو طولی در بخش تازه ، ریشه های نابجای فراوانی به وجود می آید که با چین خوردگی های شدید خود ریزوم را به طرف پایین کشیده ، آن را در عمق خاک فرو می برند . برخی از مولفین به ریزوم های عمودی کوتاه که شکل غده را دارند ، پیاز ریزومی نام داده اند ، مانند پیاز ریزومی در زعفران .

به طور خلاص میتوان گفت گیاهان ریزوم دار گیاهانی هستند که بر خلاف سایر گیاهان ، ساقه آنها به صورت افقی و در زیر خاک رشد می کند. برگ های آن خارج از خاک است و  با قطع بخشی از ساقه آن ، این گیاه از بین نمی رود ، بلکه از همانجا در زیر خاک گسترش می یابد و جوانه های تازه ایجاد می کند .

پس ریزوم عامل ارتباط و دگر زایی است و امکان ایجاد شبکه ای بی پایان را فراهم می کند . زیرا هر نقطه از آن میتواند به نقاط دیگر آن وصل شود. برخلاف درخت که در نقطه ای ثابت ریشه می گیرد،ریزوم حتی هنگامی که شکسته یا از هم گسسته شود باز هم می تواند حیات خود را از سر بگیرد و در جهات دیگری رشد کند .