شاه بلوط شیرین یا شاه بلوط اروپایی، سابقه طولانی در تاریخ دارد و از حدود دو هزار سال پیش کاشت میشده است. امروزه این گیاه بیشتر در شمال آفریقا و مناطق معتدل غرب آسیا و اروپا کاشته شده است. در ایران مناطقی چون جنگلهای لاهیجان، استان گیلان و در غرب و جنوب هم رویش میکند.
عمر این گیاه بسیار طولانی و حدود سیصد سال میباشد. شاه بلوط شیرین بسیار سریع الرشد است و نهال آن پس از کاشت به ارتفاع سی متر هم میرسد. مغزهای میوه این درخت وزنی حدود 10 تا 35 گرم دارد و در اندازههای متوسط و بزرگ به عمل میآید.
میوه بلوط شیرین بسیار شبیه به فندق بوده و در بعضی مناطق در آجیل به جای فندق خورده میشود. درخت شاه بلوط برگهای به طول 12 تا 18 سانتیمتر دارد و برگهایش کشیده، نوک تیز و دندانهدار است.
میوه تازه شاه بلوط شیرین را در دمای ملایم بو میدهند تا تلخی آن رفع شده و طعم شیرین و خوشمزهای پیدا نماید. میوه شاه بلوط را بصورت آرد درآورده و به علت داشتن مواد نشاستهای از آن در تهیه خوراکیهایی مانند شیرینی، پودینگ، انواع دسر و کیک استفاده مینمایند. همچنین مغز شاه بلوط در صنایع شکلاتسازی بسیار مصرف میگردد.
درخت شاه بلوط شیرین، یک درخت بسیار پربار است و تمام اجزای آن از جمله پوست میوه، دانه، چوب، پوست تنه و برگ آن کاربرد دارویی، خوراکی و درمانی دارد. از چوب این درخت الکل و کلرفورم استخراج میگردد. در پوست شاه بلوط مادهای به نام تانن وجود دارد که جهت سیاه کردن ابریشم استفاده میگردد.
در بعضی کشورها میوه شاه بلوط را مانند سیب زمینی تنوری درون زغال آتش انداخته و بعد از مغز پخت شدن استفاده میکنند. همچنین بلوط شیرین را بصورت آبپز یا بخارپز هم استفاده میکنند.
شاه بلوط شیرین منبع خوبی از گروه ویتامینهای B است و میتواند به سیستم عصبی کمک نماید. برای کاهش کم خونی استفاده میگردد و سیستم ایمنی را تقویت مینماید. بلوط شیرین سرشار از پتاسیم و منیزیم است و به علت تولید انرژی فراوان، جهت رفع گرسنگی و تغذیه ورزشکاران جهت رفع گرفتگی عضلات و افرادی که در حال پیادهسازی رژیمهای غذایی به منظور لاغری هستند، پیشنهاد میگردد.
جهت کاهش کلسترول نیز میتوان از بلوط شیرین استفاده نمود. بلوط شیرین دارای منابع غنی فیبر بوده و جهت رفع یبوست و مشکلات گوارشی نیز میتوان آن را مصرف نمود. به خانمهای باردار در سه ماهه اول بارداری بخاطر خصوصیت ضد عفونی و جلوگیری از مشکلات مادرزادی جنین، بسیار توصیه گردیده است.
شاه بلوط فاقد گلوتن است و برای کسانی که به مصرف گلوتن حساسیت و آلرژی دارند، یک منبع ایدهآل غذایی میباشد. شاه بلوط کلسیم فراوان دارد و جهت رفع پوکی استخوان و خونسازی در بدن نیز میتوان استفاده نمود.
زیاده روی در مصرف بلوط شیرین منجر به مشکلات تغذیهای و نفخ شکم شده و مصرف در حد دویست گرم آن در روز حد متعادل و مفیدی برای بدن میباشد.
بهترین آب و هوا جهت کاشت نهال شاه بلوط شیرین مربوط به مناطق معتدل میباشد و تا حدودی در مناطق سردسیر و نیمه سردسیر کوهستانی نیز میتوان جهت کاشت استفاده نمود. از نظر محدوده دمایی، شاه بلوط میتواند در دمای حدود ده درجه سانتیگراد به خوبی به رشد و شادابی خود ادامه دهد.
یک درخت شاه بلوط با سنی حدود 60 سال مقدار 25 تا 50 کیلوگرم در سال میوه میدهد. چنانچه شاه بلوط به صورت دانه کاشته شود، زمان زیادی در حد بیست سال طول میکشد تا به ثمردهی برسد اما این زمان هنگام کاشت نهال کمتر میباشد.
نهال شاه بلوط شیرین را به علت داشتن ریشههای پرپشت، در اکثر مواقع سال میتوان کاشت اما بهتر است در مناطق گرمسیر در اوایل پاییز کاشته شود، چون نهال در این زمان باصطلاح در خواب به سر میبرد و فرصت دارد تا زمان شروع سرما با شرایط محیطی سازگار گرد. در مناطق سردسیری و نیمه سردسیری بهتر است پس از پایان فصل یخبندان و در اوایل بهار کاشته شود.
جهت کاشت نهال، باید گودال عمیقی ایجاد نموده تا ریشه، مکان مناسبی جهت گسترش داشته باشد. نهال شاه بلوط شیرین در اوایل کاشت به سرما حساس است و باید تا موقع جوانه زنی، نهال را از باد و هوای سرد حفظ کرد.
نهالها باید در فواصل 5 متری از یکدیگر کاشته شوند. شاه بلوط در آفتاب بخوبی بهترین رشد و نمو را خواهد داشت ولی درختان مناطق نیمه آفتابی نیز به آرامی به مرحله رشد کامل خواهند رسید.
شاه بلوط مقاومت زیادی در برابر خشکسالی دارد و با توجه به فصول مختلف سال و شرایط آب و هوایی منطقه، باید آبیاری گردد. میتوان در فصول معتدل مانند بهار، روزانه نیم لیتر و در شرایط گرم تابستان روزانه یک لیتر آب به درخت داد.
به منظور کوددهی به نهال و درختان شاه بلوط باید از مخلوط کود پوسیده دامی، کود نانوپلیت و کود فیبری معدنی در اواسط پاییز تا اواخر زمستان استفاده نموده و زمین باغات در حد سه تن در هکتار تحت پوشش کوددهی قرار گیرند.
بهترین خاک جهت کاشت نهال شاه بلوط، خاکهای نرم و عمیق حاصلخیز میباشد. خاک باید دارای زهکشی مناسب بوده و شاه بلوط شیرین را نباید در مناطق آهکی کاشت.
نهال شاه بلوط شیرین باید ارتفاعی به اندازه ۶۰ تا ۹۰ سانتی متر داشته باشد. به علت این که شاه بلوط میوهای دیررس است، حتماً موقع خرید نهال باید به کیفیت آن توجه کامل نمود تا پس از چندین سال مراقبت و نگهداری از درختان شاه بلوط شیرین، شاهد محصولی بدون کیفیت نباشیم و کل زحمات ما در یک دوره طولانی مدت از بین نرود. همواره موقع خرید هر نهال باید به ریشه آن توجه کامل نمود تا از پیچیدگی و گرهخوردگی به دور بوده و در ظاهر نهال شاهد آفت یا بیماری خاصی نباشیم.