بهمن، گیاهی علفی است و در نواحی کوهستانی میروید. این گیاه دو ساله است و ارتفاع آن به 40 تا 50 سانتیمتر میرسد. برگهای گیاه بهمن سبز متمایل به زرد است و رگبرگهایی برجسته دارد. گلهای بهمن دمبرگ دراز و پوشیده از برگچه دارد و به دو گونه سرخ و سفید تقسیم میگردد. بیشترین قسمت مورد استفاده گیاه بهمن به صورت داروی گیاهی، ریشه آن است.
گیاه بهمن سرخ در کشورهای عراق، ارمنستان، آسیای غربی و آسیای مرکزی وجود دارد و در کشور ما در مناطق کوهستانی پاسارگاد شیراز، کردستان، همدان، خراسان و کرمانشاه رویش میکند. ایرانیان در گذشته هنگام جشن بهمنگان از ریشه گیاه بهمن سرخ در پخت غذا و آشهای سنتی استفاده میکردهاند و معتقد بودند که این گیاه به تقویت حافظه آنها کمک مینماید.
مصرف گیاه دارویی بهمن سرخ به درمان عفونتهای مجاری ادراری مثل مثانه و کلیه کمک کرده و باعث شکسته شدن سنگهای کلیوی میگردد. همچنین میتوان از این گیاه به منظور باز کردن دیواره عروق خونی و گردش بهتر جریان خون کمک گرفت. بهمن سرخ به رفع نفخ معده و سیستم گوارش نیز کمک مینماید.
افراد مبتلا به یرقان میتوانند از بهمن سرخ به صورت دمکرده استفاده نمایند. کسانی که دچار سکته قلبی شدهاند، به منظور تقویت قلب و باز شدن شریانها میتوانند بهمن سرخ مصرف نمایند. از این گیاه دارویی برای تقویت نیروی جنسی و تولید و ازدیاد اسپرم در مردان کمک گرفته میشود. استفاده از حلیم این گیاه دارویی به اضافه وزن و چاقی مطلوب کمک مینماید.
از نظر طبایع طب سنتی، مصرف بهمن سرخ باعث از بین بردن اخلاط بلغمی در بدن میگردد.
گیاه بهمن سرخ به دو صورت جوشانده و یا پخته شده استفاده میگردد. جهت روش اول، میتوان مقدار بیست گرم آن را جوشانده و سپس صاف نموده و با کمی شکر قهوهای ترکیب کرده و همراه با بادام شیرین طی بیست روز هنگام صبحانه میل نمود. در روش دوم باید بهمن سرخ را کاملاً با آب پخت تا از حالت جامد خارج شده و مانند حالت قبل با شکر سرخ هر روز به صورت ناشتا استفاده نمود.
از ضماد بهمن سرخ در ترکیب با نمک تلخ و عسل پمادی درست میشود که ماساژ آن بر روی صورت منجر به درخشان کردن چهره و از بین رفتن لکهای پوستی میگردد.
جهت دفع سنگهای مجاری ادراری باید ده گرم بهمن سرخ را در ربع لیتر آب، دم کرده و روزانه سه نوبت میل نمود.
از ترکیب بهمن سرخ و زعفران میتوان جهت خوشبو نمودن رحم خانمها به صورت شیاف استفاده نمود. جهت افزایش نیروی جنسی در مردان میتوان دمکرده بهمن سرخ را با دارچین، زنجبیل و بهمن سفید به صورت پودر بطور مساوی ترکیب کرده و روزی دو قاشق با عسل استفاده نمود.
تا به حال از مصرف گیاه دارویی بهمن سرخ عوارض و مضراتی گزارش نشده است و در مورد ایجاد آسیبهای احتمالی برای خانمهای باردار یا شیرده اطلاعات خاصی در دست نیست. بهتر است در استفاده از این داروی گیاهی، حد اعتدال و در حد دوز مورد نیاز و با مشورت پزشک متخصص طب سنتی به خصوص برای افراد گرممزاج، رعایت گردد. افراد سرد مزاج بهتر میتوانند از خواص این گیاه دارویی بهره ببرند.
مهمترین ترکیب شیمیایی گیاه دارویی بهمن سرخ، ماده متبلور و تلخی به نام لاکتونبهنین میباشد.
طبیعت گیاه دارویی بهمن سرخ، گرم و خشک است و گونه سرخ نسبت به گونه سفید، طبع گرمتری دارد و دارای خواص بیشتری میباشد.
گیاهان دارویی بهمن سرخ و بهمن سفید، دو داروی همخانواده هستند که تا حدودی از نظر ظاهری نیز با هم شباهت دارند. ریشه بهمن سفید دارای رنگ کمی متمایل به زرد است و دارای ناهمواری و کجی بیشتر و کمی سفتتر است. لذا هنگام خرید این دارو باید به نوع بهمن مورد نظر دقت داشته و علاوه بر آن این محصول را از فروشگاههای اینترنتی یا معمولی معتبر و باسابقه خریداری نمود.
بهمن سرخ را باید در جای خشک و خنک نگهداری کرده و از نفوذ رطوبت به آن جلوگیری نمود. در این صورت میتوان تا شش ماه از محصول خریداری شده استفاده کرد.